375 lines
9.7 KiB
WebVTT
375 lines
9.7 KiB
WebVTT
WEBVTT
|
||
|
||
1
|
||
00:00:00.000 --> 00:00:01.999
|
||
Камп'ютары
|
||
|
||
2
|
||
00:00:02.000 --> 00:00:05.999
|
||
Я палюбіў іх яшчэ з часоў, як здолеў купіць свой уласны.
|
||
|
||
3
|
||
00:00:06.000 --> 00:00:08.999
|
||
Гэта было ў пачатку сучаснай камп'ютарнай эры,
|
||
|
||
4
|
||
00:00:09.000 --> 00:00:10.999
|
||
у 1980-ых гг.
|
||
|
||
5
|
||
00:00:11.000 --> 00:00:13.999
|
||
Я меў мноства розных камп'ютараў
|
||
|
||
6
|
||
00:00:14.000 --> 00:00:16.999
|
||
і на людзях выказваў сваю прыхільнасць да пэўных мадэляў.
|
||
|
||
7
|
||
00:00:17.000 --> 00:00:23.999
|
||
Але нядаўна я, як і многія іншыя, звярнуў увагу
|
||
на гэтак званае свабоднае праграмаванне.
|
||
|
||
8
|
||
00:00:24.000 --> 00:00:25.999
|
||
Дасюль ідуць спрэчкі, што ж гэта значыць,
|
||
|
||
9
|
||
00:00:26.000 --> 00:00:27.999
|
||
і таму я хачу дапамагчы высвятліць гэта,
|
||
|
||
10
|
||
00:00:28.000 --> 00:00:30.999
|
||
бо ў гэтым годзе ў руху будзе юбілей,
|
||
|
||
11
|
||
00:00:31.000 --> 00:00:33.999
|
||
і я хачу ўзяць удзел у святкаванні і дапамагчы людзям
|
||
|
||
12
|
||
00:00:34.000 --> 00:00:35.999
|
||
убачыць будучыню свабоднага праграмавання.
|
||
|
||
13
|
||
00:00:37.000 --> 00:00:40.999
|
||
Калі ў вас у хаце ёсць сантэхніка,
|
||
|
||
14
|
||
00:00:41.000 --> 00:00:42.999
|
||
магчыма, вы не разумееце, як гэта працуе.
|
||
|
||
15
|
||
00:00:43.000 --> 00:00:44.999
|
||
Але ў вас могуць быць сябры, які ведаюць гэтую справу,
|
||
|
||
16
|
||
00:00:45.000 --> 00:00:50.999
|
||
і яны могуць параіць вам тут пасунуць трубу,
|
||
там засаўку ці які кран.
|
||
|
||
17
|
||
00:00:51.000 --> 00:00:52.999
|
||
Гэтак робячы, вы ж не парушаеце закон, праўда?
|
||
|
||
18
|
||
00:00:53.000 --> 00:00:54.999
|
||
Бо гэта ваша хата і ваша сантэхніка.
|
||
|
||
19
|
||
00:00:55.000 --> 00:00:56.999
|
||
Але вы не можаце зрабіць гэтаксама
|
||
з сваім камп'ютарам.
|
||
|
||
20
|
||
00:00:57.000 --> 00:00:59.999
|
||
Вы не можаце падладзіць аперацыйную сістэму,
|
||
|
||
21
|
||
00:01:00.000 --> 00:01:06.999
|
||
вы не можаце падзяліцца сваімі думкамі
|
||
пра яе з іншымі людзьмі,
|
||
|
||
22
|
||
00:01:07.000 --> 00:01:11.999
|
||
бо Apple і Microsoft, якія вырабляюць
|
||
дзве найпапулярнейшыя аперацыйныя сістэмы,
|
||
|
||
23
|
||
00:01:12.000 --> 00:01:14.999
|
||
упэўненыя, што гэта яны імі валодаюць,
|
||
|
||
24
|
||
00:01:15.000 --> 00:01:17.999
|
||
і ніхто іншы не мае права іх змяняць.
|
||
|
||
25
|
||
00:01:18.000 --> 00:01:19.999
|
||
Магчыма, для вас гэта гучыць натуральна:
|
||
|
||
26
|
||
00:01:20.000 --> 00:01:21.999
|
||
"А чаму не?"
|
||
|
||
27
|
||
00:01:22.000 --> 00:01:23.999
|
||
Але чаму вы не маеце права рабіць, што пажадаеце?
|
||
|
||
28
|
||
00:01:24.000 --> 00:01:31.999
|
||
І чаму грамада не можа змяняць, удасканальваць, дзяліцца?
|
||
|
||
29
|
||
00:01:32.000 --> 00:01:33.999
|
||
Бо якраз гэтак і працуе навука...
|
||
|
||
30
|
||
00:01:34.000 --> 00:01:35.999
|
||
Усе веды свабодныя,
|
||
|
||
31
|
||
00:01:36.000 --> 00:01:37.999
|
||
і ў добрай навуцы ведамі дзеляцца.
|
||
|
||
32
|
||
00:01:38.000 --> 00:01:39.999
|
||
Калі гэта не так, гэта кепская навука,
|
||
|
||
33
|
||
00:01:40.000 --> 00:01:42.999
|
||
гэта тыранія.
|
||
|
||
34
|
||
00:01:43.000 --> 00:01:44.999
|
||
З гэтага ўсё і пачалося.
|
||
|
||
35
|
||
00:01:45.000 --> 00:01:46.999
|
||
Адзін чалавек, звалі яго Рычардам Столманам,
|
||
|
||
36
|
||
00:01:47.000 --> 00:01:49.999
|
||
25 гадоў таму, ледзь не ў гэты самы дзень, вырашыў
|
||
|
||
37
|
||
00:01:50.000 --> 00:01:53.999
|
||
напісаць з нічога зусім новую аперацыйную сістэму.
|
||
|
||
38
|
||
00:01:54.000 --> 00:01:59.999
|
||
Ён назваў яе GNU, што значыць "GNU is Not Unix"
|
||
(GNU - гэта не Unix),
|
||
|
||
39
|
||
00:02:00.000 --> 00:02:01.999
|
||
бо гэта сапраўды не быў Unix,
|
||
|
||
40
|
||
00:02:02.000 --> 00:02:04.999
|
||
і хаця сістэма падобная да Unix,
|
||
|
||
41
|
||
00:02:05.000 --> 00:02:10.999
|
||
але кожны яе складнік, кожны модуль, кожны ўрывак коду
|
||
|
||
42
|
||
00:02:11.000 --> 00:02:13.999
|
||
(а гэта вялізарны код, бо ён працуе на многіх платформах)
|
||
|
||
43
|
||
00:02:14.000 --> 00:02:19.999
|
||
падтрымоўвае грамада, падтрымоўваюць праграмісты,
|
||
|
||
44
|
||
00:02:20.000 --> 00:02:25.999
|
||
якія далучыліся да супольнасці GNU,
|
||
каб удасканаліць код гэтых праграм.
|
||
|
||
45
|
||
00:02:26.000 --> 00:02:31.999
|
||
Кожную дыстрыбуцыю GNU
|
||
|
||
46
|
||
00:02:32.000 --> 00:02:34.999
|
||
правяраюць, апрацоўваюць, паднаўляюць
|
||
|
||
47
|
||
00:02:35.000 --> 00:02:39.999
|
||
людзі, якія зацікаўленыя ў стварэнні
|
||
дасканалай аперацыйнай сістэмы,
|
||
|
||
48
|
||
00:02:40.000 --> 00:02:45.999
|
||
якую б выкарыстоўвалі на разнастайных платформах
|
||
як мага больш карыстальнікаў.
|
||
|
||
49
|
||
00:02:47.000 --> 00:02:53.999
|
||
І вось прыйшоў час, калі трэба было напісаць ядро,
|
||
цэнтральную частку сістэмы.
|
||
|
||
50
|
||
00:02:55.000 --> 00:02:56.999
|
||
І тады Лінус Торвальдс, пра якога вы можа нешта чулі,
|
||
|
||
51
|
||
00:02:57.000 --> 00:02:58.999
|
||
напісаў гэткае ядро і назваў яго ў свой гонар:
|
||
|
||
52
|
||
00:03:00.000 --> 00:03:01.999
|
||
Лайнукс.
|
||
|
||
53
|
||
00:03:03.000 --> 00:03:04.999
|
||
Або Лінукс, як кажуць людзі.
|
||
|
||
54
|
||
00:03:07.000 --> 00:03:08.999
|
||
І вось Лінукс стаў ядром, якое працуе ў сістэме GNU.
|
||
|
||
55
|
||
00:03:11.000 --> 00:03:12.999
|
||
І вось я тут дзеля таго,
|
||
|
||
56
|
||
00:03:14.000 --> 00:03:19.999
|
||
каб нагадаць вам, што GNU і Лінукс ёсць двума кітамі,
|
||
на якіх стаіць грамада свабоднага праграмавання,
|
||
|
||
57
|
||
00:03:20.000 --> 00:03:21.999
|
||
тыя людзі, якія вераць, - і гэта вельмі важна, -
|
||
|
||
58
|
||
00:03:24.000 --> 00:03:25.999
|
||
што праграмы мусяць быць свабоднымі,
|
||
|
||
59
|
||
00:03:26.000 --> 00:03:27.999
|
||
што супольнасцям карыстальнікаў
|
||
трэба даць права адаптаваць праграмы,
|
||
|
||
60
|
||
00:03:28.000 --> 00:03:35.999
|
||
змяняць іх, удасканальваць і дзяліцца паляпшэннямі,
|
||
|
||
61
|
||
00:03:36.000 --> 00:03:37.999
|
||
як у навуцы.
|
||
|
||
62
|
||
00:03:38.000 --> 00:03:39.999
|
||
Вось што гэта значыць.
|
||
|
||
63
|
||
00:03:40.000 --> 00:03:42.999
|
||
Як добрыя навукоўцы дзеляцца сваімі здабыткамі,
|
||
як усе веды адкрытыя і свадобныя,
|
||
|
||
64
|
||
00:03:43.000 --> 00:03:44.999
|
||
таксама мусіць быць і з аперацыйнымі сістэмамі.
|
||
|
||
65
|
||
00:03:46.000 --> 00:03:47.999
|
||
Таму калі вы падтрымоўваеце GNU,
|
||
|
||
66
|
||
00:03:48.000 --> 00:03:50.999
|
||
падтрымоўваеце Лінукс,
|
||
Фундацыю свабоднага праграмавання,
|
||
|
||
67
|
||
00:03:52.000 --> 00:03:55.999
|
||
мабыць, вы цяпер думаеце: "А як я магу дапамагчы?"
|
||
|
||
68
|
||
00:03:56.000 --> 00:04:00.999
|
||
Найперш, вы можаце пачаць выкарыстоўваць
|
||
сістэму GNU/Linux на сваім камп'ютары.
|
||
|
||
69
|
||
00:04:01.000 --> 00:04:02.999
|
||
Гэта прасцей, як вы думаеце.
|
||
|
||
70
|
||
00:04:03.000 --> 00:04:06.999
|
||
Проста наведайце сайт "gnu.org" і пашукайце сістэму,
|
||
якая б вам больш пасавала.
|
||
|
||
71
|
||
00:04:07.000 --> 00:04:09.999
|
||
Напрыклад, калі вам падабаецца графічны інтэрфэйс,
|
||
|
||
72
|
||
00:04:10.000 --> 00:04:13.999
|
||
абярыце што-небудзь кшталту gNewSense.
|
||
|
||
73
|
||
00:04:14.000 --> 00:04:16.999
|
||
Вы можаце знайсці яе на сайце gnu.org.
|
||
|
||
74
|
||
00:04:17.000 --> 00:04:18.999
|
||
А калі вы выдатны мазгар,
|
||
|
||
75
|
||
00:04:19.000 --> 00:04:20.999
|
||
можаце паспрабаваць сябе ў праграмаванні.
|
||
|
||
76
|
||
00:04:21.000 --> 00:04:22.999
|
||
Вы можаце пашырыць той абсяг ведаў,
|
||
|
||
77
|
||
00:04:23.000 --> 00:04:25.999
|
||
які зрабіў з GNU і Лінукса тое, чым яны цяпер ёсць.
|
||
|
||
78
|
||
00:04:26.000 --> 00:04:27.999
|
||
Ва ўсякім разе,
|
||
|
||
79
|
||
00:04:28.000 --> 00:04:29.999
|
||
я спадзяюся, вы далучыцеся
|
||
|
||
80
|
||
00:04:30.000 --> 00:04:32.999
|
||
да маіх віншаванняў для GNU
|
||
з дваццаць пятым днём народзінаў.
|
||
|
||
81
|
||
00:04:33.000 --> 00:04:34.999
|
||
Ну, давайце разам...
|
||
|
||
82
|
||
00:04:38.000 --> 00:04:39.999
|
||
З днём народзінаў, GNU!
|
||
|
||
83
|
||
00:04:40.000 --> 00:04:41.999
|
||
Дваццаць пяць гадоў.
|
||
|
||
84
|
||
00:04:42.000 --> 00:04:43.999
|
||
Аперацыйная сістэма будучыні.
|
||
|
||
85
|
||
00:04:44.000 --> 00:04:45.999
|
||
Свабода!
|
||
|
||
86
|
||
00:04:53.000 --> 00:04:54.999
|
||
Добрая, як сапраўдны шакалад.
|
||
|
||
87
|
||
00:04:55.000 --> 00:04:56.999
|
||
Найсмачнейшая аперацыйная сістэма ў свеце...
|
||
|
||
88
|
||
00:04:57.000 --> 00:04:58.999
|
||
да таго ж свабодная.
|
||
|
||
89
|
||
00:05:49.000 --> 00:05:50.999
|
||
Субтытры: Ігар Грачышка
|