WEBVTT

1
00:00:00.000 --> 00:00:01.999
Камп'ютары

2
00:00:02.000 --> 00:00:05.999
Я палюбіў іх яшчэ з часоў, як здолеў купіць свой уласны.

3
00:00:06.000 --> 00:00:08.999
Гэта было ў пачатку сучаснай камп'ютарнай эры,

4
00:00:09.000 --> 00:00:10.999
у 1980-ых гг.

5
00:00:11.000 --> 00:00:13.999
Я меў мноства розных камп'ютараў

6
00:00:14.000 --> 00:00:16.999
і на людзях выказваў сваю прыхільнасць да пэўных мадэляў.

7
00:00:17.000 --> 00:00:23.999
Але нядаўна я, як і многія іншыя, звярнуў увагу
на гэтак званае свабоднае праграмаванне.

8
00:00:24.000 --> 00:00:25.999
Дасюль ідуць спрэчкі, што ж гэта значыць,

9
00:00:26.000 --> 00:00:27.999
і таму я хачу дапамагчы высвятліць гэта,

10
00:00:28.000 --> 00:00:30.999
бо ў гэтым годзе ў руху будзе юбілей,

11
00:00:31.000 --> 00:00:33.999
і я хачу ўзяць удзел у святкаванні і дапамагчы людзям

12
00:00:34.000 --> 00:00:35.999
убачыць будучыню свабоднага праграмавання.

13
00:00:37.000 --> 00:00:40.999
Калі ў вас у хаце ёсць сантэхніка,

14
00:00:41.000 --> 00:00:42.999
магчыма, вы не разумееце, як гэта працуе.

15
00:00:43.000 --> 00:00:44.999
Але ў вас могуць быць сябры, які ведаюць гэтую справу,

16
00:00:45.000 --> 00:00:50.999
і яны могуць параіць вам тут пасунуць трубу,
там засаўку ці які кран.

17
00:00:51.000 --> 00:00:52.999
Гэтак робячы, вы ж не парушаеце закон, праўда?

18
00:00:53.000 --> 00:00:54.999
Бо гэта ваша хата і ваша сантэхніка.

19
00:00:55.000 --> 00:00:56.999
Але вы не можаце зрабіць гэтаксама
з сваім камп'ютарам.

20
00:00:57.000 --> 00:00:59.999
Вы не можаце падладзіць аперацыйную сістэму,

21
00:01:00.000 --> 00:01:06.999
вы не можаце падзяліцца сваімі думкамі
пра яе з іншымі людзьмі,

22
00:01:07.000 --> 00:01:11.999
бо Apple і Microsoft, якія вырабляюць
дзве найпапулярнейшыя аперацыйныя сістэмы,

23
00:01:12.000 --> 00:01:14.999
упэўненыя, што гэта яны імі валодаюць,

24
00:01:15.000 --> 00:01:17.999
і ніхто іншы не мае права іх змяняць.

25
00:01:18.000 --> 00:01:19.999
Магчыма, для вас гэта гучыць натуральна:

26
00:01:20.000 --> 00:01:21.999
"А чаму не?"

27
00:01:22.000 --> 00:01:23.999
Але чаму вы не маеце права рабіць, што пажадаеце?

28
00:01:24.000 --> 00:01:31.999
І чаму грамада не можа змяняць, удасканальваць, дзяліцца?

29
00:01:32.000 --> 00:01:33.999
Бо якраз гэтак і працуе навука...

30
00:01:34.000 --> 00:01:35.999
Усе веды свабодныя,

31
00:01:36.000 --> 00:01:37.999
і ў добрай навуцы ведамі дзеляцца.

32
00:01:38.000 --> 00:01:39.999
Калі гэта не так, гэта кепская навука,

33
00:01:40.000 --> 00:01:42.999
гэта тыранія.

34
00:01:43.000 --> 00:01:44.999
З гэтага ўсё і пачалося.

35
00:01:45.000 --> 00:01:46.999
Адзін чалавек, звалі яго Рычардам Столманам,

36
00:01:47.000 --> 00:01:49.999
25 гадоў таму, ледзь не ў гэты самы дзень, вырашыў

37
00:01:50.000 --> 00:01:53.999
напісаць з нічога зусім новую аперацыйную сістэму.

38
00:01:54.000 --> 00:01:59.999
Ён назваў яе GNU, што значыць "GNU is Not Unix"
(GNU - гэта не Unix),

39
00:02:00.000 --> 00:02:01.999
бо гэта сапраўды не быў Unix,

40
00:02:02.000 --> 00:02:04.999
і хаця сістэма падобная да Unix,

41
00:02:05.000 --> 00:02:10.999
але кожны яе складнік, кожны модуль, кожны ўрывак коду

42
00:02:11.000 --> 00:02:13.999
(а гэта вялізарны код, бо ён працуе на многіх платформах)

43
00:02:14.000 --> 00:02:19.999
падтрымоўвае грамада, падтрымоўваюць праграмісты,

44
00:02:20.000 --> 00:02:25.999
якія далучыліся да супольнасці GNU,
каб удасканаліць код гэтых праграм.

45
00:02:26.000 --> 00:02:31.999
Кожную дыстрыбуцыю GNU  

46
00:02:32.000 --> 00:02:34.999
правяраюць, апрацоўваюць, паднаўляюць

47
00:02:35.000 --> 00:02:39.999
людзі, якія зацікаўленыя ў стварэнні
дасканалай аперацыйнай сістэмы,

48
00:02:40.000 --> 00:02:45.999
якую б выкарыстоўвалі на разнастайных платформах
як мага больш карыстальнікаў.

49
00:02:47.000 --> 00:02:53.999
І вось прыйшоў час, калі трэба было напісаць ядро,
цэнтральную частку сістэмы.

50
00:02:55.000 --> 00:02:56.999
І тады Лінус Торвальдс, пра якога вы можа нешта чулі,

51
00:02:57.000 --> 00:02:58.999
напісаў гэткае ядро і назваў яго ў свой гонар:

52
00:03:00.000 --> 00:03:01.999
Лайнукс.

53
00:03:03.000 --> 00:03:04.999
Або Лінукс, як кажуць людзі.

54
00:03:07.000 --> 00:03:08.999
І вось Лінукс стаў ядром, якое працуе ў сістэме GNU.

55
00:03:11.000 --> 00:03:12.999
І вось я тут дзеля таго,

56
00:03:14.000 --> 00:03:19.999
каб нагадаць вам, што GNU і Лінукс ёсць двума кітамі,
на якіх стаіць грамада свабоднага праграмавання,

57
00:03:20.000 --> 00:03:21.999
тыя людзі, якія вераць, - і гэта вельмі важна, -

58
00:03:24.000 --> 00:03:25.999
што праграмы мусяць быць свабоднымі,

59
00:03:26.000 --> 00:03:27.999
што супольнасцям карыстальнікаў
трэба даць права адаптаваць праграмы,

60
00:03:28.000 --> 00:03:35.999
змяняць іх, удасканальваць і дзяліцца паляпшэннямі,

61
00:03:36.000 --> 00:03:37.999
як у навуцы.

62
00:03:38.000 --> 00:03:39.999
Вось што гэта значыць.

63
00:03:40.000 --> 00:03:42.999
Як добрыя навукоўцы дзеляцца сваімі здабыткамі,
як усе веды адкрытыя і свадобныя,

64
00:03:43.000 --> 00:03:44.999
таксама мусіць быць і з аперацыйнымі сістэмамі.

65
00:03:46.000 --> 00:03:47.999
Таму калі вы падтрымоўваеце GNU, 

66
00:03:48.000 --> 00:03:50.999
падтрымоўваеце Лінукс,
Фундацыю свабоднага праграмавання,

67
00:03:52.000 --> 00:03:55.999
мабыць, вы цяпер думаеце: "А як я магу дапамагчы?"

68
00:03:56.000 --> 00:04:00.999
Найперш, вы можаце пачаць выкарыстоўваць
сістэму GNU/Linux на сваім камп'ютары.

69
00:04:01.000 --> 00:04:02.999
Гэта прасцей, як вы думаеце.

70
00:04:03.000 --> 00:04:06.999
Проста наведайце сайт "gnu.org" і пашукайце сістэму,
якая б вам больш пасавала.

71
00:04:07.000 --> 00:04:09.999
Напрыклад, калі вам падабаецца графічны інтэрфэйс,

72
00:04:10.000 --> 00:04:13.999
абярыце што-небудзь кшталту gNewSense.

73
00:04:14.000 --> 00:04:16.999
Вы можаце знайсці яе на сайце gnu.org.

74
00:04:17.000 --> 00:04:18.999
А калі вы выдатны мазгар,

75
00:04:19.000 --> 00:04:20.999
можаце паспрабаваць сябе ў праграмаванні.

76
00:04:21.000 --> 00:04:22.999
Вы можаце пашырыць той абсяг ведаў,

77
00:04:23.000 --> 00:04:25.999
які зрабіў з GNU і Лінукса тое, чым яны цяпер ёсць.

78
00:04:26.000 --> 00:04:27.999
Ва ўсякім разе,

79
00:04:28.000 --> 00:04:29.999
я спадзяюся, вы далучыцеся

80
00:04:30.000 --> 00:04:32.999
да маіх віншаванняў для GNU
з дваццаць пятым днём народзінаў.

81
00:04:33.000 --> 00:04:34.999
Ну, давайце разам...

82
00:04:38.000 --> 00:04:39.999
З днём народзінаў, GNU!

83
00:04:40.000 --> 00:04:41.999
Дваццаць пяць гадоў.

84
00:04:42.000 --> 00:04:43.999
Аперацыйная сістэма будучыні.

85
00:04:44.000 --> 00:04:45.999
Свабода!

86
00:04:53.000 --> 00:04:54.999
Добрая, як сапраўдны шакалад.

87
00:04:55.000 --> 00:04:56.999
Найсмачнейшая аперацыйная сістэма ў свеце...

88
00:04:57.000 --> 00:04:58.999
да таго ж свабодная.

89
00:05:49.000 --> 00:05:50.999
Субтытры: Ігар Грачышка